Ferit PARLAK
İhracatçıların, “Kuru baskılamayın” daveti artarak devam ederken, Türkiye Besin ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu’ndan (TGFD), “Rekabet edebilirlik, yüksek ihracat ve pazarların kaybedilmemesi ismine döviz kuru değerli. Lakin yüksek kur da kısır döngü sebebi.
Girdi maliyetlerindeki enflasyonu düşüren siyasetler uygulamak önceliğimiz olmalı” daveti geldi. TGDF Lideri Demir Şarman, “On yıllardır dış ticaret fazlası veren besin ve içecek kesimi, bu yıl başa baş noktasına geldi. Eksiye gidiyoruz. Tüm ihracatçılar “ihracat olarak rekabetçiliğimizi kaybettik, kaybediyoruz” diyor. Şarman “Biz, ‘Döviz artsın’ demiyoruz, girdi enflasyonu düşsün istiyoruz” diye konuştu.
Mazot ve minimum fiyat artışı 10 ayda yüzde 90
Haziran ayında TÜFE yüzde 45-46 düzeyindeyken ziraî girdi enflasyonunun yüzde 70 olduğuna dikkat çeken TGDF İdare Heyeti Lideri Demir Şarman, “Tarımsal girdi enflasyonu yüzde 70’i aştı. 1 Ocak’tan itibaren mazot fiyatında ve taban fiyatta yüzde 90’dan fazla artış var. Tarım bölümü emek ağır bir bölüm. Besin enflasyonu oranının TÜFE’den yüksek olduğu hakikat, fakat ziraî girdi enflasyonuyla ilgili sayı ortada” dedi.
Çift taraflı mağduriyet
Türkiye’deki besin firmalarının çok önemli ihracatçı firmalar olduğunu kaydeden Şarman, “Hep iç piyasa eksenli konuşuyoruz. Daima enflasyon olmasına karşın, dövizdeki artış bu oranı yansıtmıyor.
Dünyaya ihraç ettiğimiz eserler birebir fiyatta duruyor, fakat içerde üretici olarak daima artan enflasyonla muhatapsınız. Bu sefer ihracat kasları ve kapasiteniz zayıflıyor, kâr marjınız düşüyor ve ihraç edemez hale geliyorsunuz. Münasebetiyle bizim iki istikametli mağduriyetimiz oluyor” diye konuştu.
Gıda endüstrinin 2023 yılına kadar dış ticaret fazlası verdiğine vurgu yapan Şarman, “Ancak bugün sayılarımız daraldı ve neredeyse başa baş noktasına geldik. Süratli döviz girdileriyle birlikte kurlardaki artışın paralel olmadığı devirlerde bu makas daralıyordu. Bu yalnızca besin için değil tüm ihracatçı bölümler için kelam konusu. Tüm ihracatçılar ‘ihracat olarak rekabetçiliğimizi kaybettik, kaybediyoruz” diyorlar. Biz girdi enflasyonu düşsün istiyoruz, döviz artsın istemiyoruz” tabirlerini kullandı.
“Uygun maliyetli finansmana muhtaçlık var”
TGDF İdare Şurası Lideri Demir Şarman, TGDF İdare Şurası Lider Vekili Dr. İsa Coşkun ile TGDF İdare Heyeti Üyesi Kürşat Abidin Apan, besin ve içecek bölümünün problemlerini ve bu problemlerin tahliline yönelik tekliflerini sıraladı.
Başkan Şarman, “Bankaların fakat yüzde 45-50 bandında faizle selektif kredi verdikleri şu devirde besin endüstrisinde faaliyet gösteren firmalar, istihdam ve üretime devam edebilmek için uygun faizli kredi tahsislerine gereksinim duyuyorlar.
Krediye ulaşımda da kolaylık istiyoruz” talebini lisana getirdi. TGDF’nin besin ve içecek endüstrisinin yüzde 95’ini temsil ettiğini ve Türk iktisadının en temel paydaşlarından birisi olduklarını vurgulayan Şarman, “3 binden fazla firmadan bahsediyoruz. Binden fazla kişi istihdam eden, 100 milyon dolardan fazla cirosu olan firmaları ve binlerce KOBİ’yi temsil ediyoruz” dedi.
“Kur, dünya ile ayrışmamızın kıymetli bir faktörü”
Global besin fiyatları düşme eğiliminde olmasına karşın, Türkiye’de fiyatların artmaya devam etmesinin en kıymetli sebebinin ziraî girdi maliyetlerindeki artış olduğunu kaydeden Şarman, “Gıda fiyatlarında dünyadan ayrışmamızın sebepleri var. Üretimdeki girdi kalemlerimiz kurla kontaklı olduğundan kurdaki hareketlenmeden etkileniyoruz. Seçimden sonra kur yüzde 30-35’in üzerinde artış gösterdi.
Birçok maliyetin kurla ilgisi var. Bu nedenle döviz kuru, dünya ile ayrışmamızın kıymetli bir faktörü haline geldi” diye konuştu. Türkiye’de eserlerin üretimden markete kadar birçok sefer el değiştirdiğini belirten Şarman, “Türkiye’de 10-15 yıldır daima söylediğimiz ‘tarlada 1, rafta 5 lira’ telaffuzunu ayırmamız lazım.
Sektör birliklerimiz bu ayrımı anlatmaya çalışıyor. İçinde olduğumuz durum; yalnızca tedarik zincirinin, paha zincirinin sağlıklı çalışmamasından kaynaklı bir durum değil. Tohum, gübre, ilaç, mazot aslında tarladaki eserin maliyetini artırdı. Lakin tarladan sonra nakliye maliyetlerindeki, petrol fiyatlarındaki ve personellik fiyatlarında, depo, mağaza kiralarındaki artışın, tarladan rafa gelinceye kadar geçtiği basamaklardaki maliyetlerin göz gerisi edildiğini anlatmaya çalışıyorlar” tabirlerini kullandı.
“İhraç edemez hale geliyoruz’’
Şarman, “Tarımsal girdi enflasyonu yüzde 70’i aştı. 1 Ocak’tan itibaren mazot fiyatında ve minimum fiyatta yüzde 90’dan fazla artış var. Tarım bölümü emek ağır bir bölüm. Besin enflasyonu oranının TÜFE’de yüksek olduğu gerçek, lakin ziraî girdi enflasyonuyla ilgili sayı ortada. Girdi enflasyonu ister istemez tarımdan başlıyor ve bunu çözmemiz lazım. İşgücü maliyetlerinde önemli artış var.
Türkiye’deki besin firmaları çok önemli ihracatçı firmalardır. Daima iç piyasa eksenli konuşuyoruz. Daima enflasyon olmasına karşın, dövizdeki artış bu oranı yansıtmıyor. Dünyaya ihraç ettiğimiz eserler tıpkı fiyatta duruyor, lakin içerde üretici daima artan enflasyonla muhatap. Bu sefer ihracat kapasiteniz zayıflıyor, kâr marjınız düşüyor ve ihraç edemez hale geliyorsunuz” diye konuştu.
“Krediye ulaşımda kolaylık sağlanmasını istiyoruz”
“Dış finansmana yani krediye ulaşım konusunda kolaylık sağlanmasını istiyoruz” diyen Şarman, “Türkiye’de şu anda finansmana erişim çok temel bir sorun. Kredi faizleri ile bizim siyaset faizleri ortasında fark var. Kredi bulmak için sıraya giriyorsunuz ve hasebiyle zati büyümeniz sonlu.
Sözleşmeli tarımda çiftçimizin hali ortada, onlara verebileceğiniz kaynaklar hudutlu, bankadan borç alıp avans vereceksiniz. On yıllardır sistem böyleydi. Buralarda meşakkat yaşıyoruz. 3 binden fazla KOBİ’den bahsediyoruz. Birçok işletmemiz aldığı krediyi hayvansal yahut ziraî üretim için küçük üreticilere avans olarak aktarıyor. Bilhassa belirtmek istiyorum; ‘imtiyazlı faiz değil, krediye ulaşım kolaylaşsın’ istiyoruz” dedi.
“Maliyetleri verimlilikle düşürebiliriz”
Ziraî üretimde dünyanın gittiği tarafın verimlilik olduğunu, Türkiye’de teknoloji ve inovasyona kıymet verilmesi gerektiğinin altını çizen Şarman, “İki şey yapmamız lazım; maliyeti düşürmeli, verimliliği artırmalıyız. Maliyetleri bilimle; gerçek tohumlarla, hakikat gübrelerle düşüreceğiz. Öbür taraftan teknoloji ve inovasyonla yapacağız. Mekanik hasat yapacağız, bilgisayarla damla sulama yapacağız. Dünyada en yüksek verimliliği yakalayan ülke hegemonik güç olmuş.
Biz de Türkiye’de toplam faktör verimliliğine odaklanmalıyız” dedi. Şarman, enflasyonda kalıcı düşüşün ve istikrarın sağlanmasının sıkı para siyasetinin devam etmesine ve döviz kurlarındaki oynaklıkların, münasebetiyle üretim ve girdi maliyetlerinin düşmesine bağlı olacağını kaydetti. Şarman, “Enflasyonda kalıcı rahatlama için öncelikle besin enflasyonunun gerilemesi gerekiyor ve bu da çiftçiye mazot, gübre ve yemde kıymetli ziraî takviye verilmesine bağlı” diye konuştu.
TGDF İdare Heyeti Lider Vekili Dr. İsa Coşkun: Talep değil girdi temelli enflasyon
TGDF İdare Konseyi Lider Vekili Dr. İsa Coşkun da maliyet artışlarının ihracatta avantajın kaybolmasına yol açtığını, yalnızca kur değil içerden kaynaklanan maliyetin de kıymetli bir öge olduğunu söyledi. Coşkun, “Yurt dışı maliyetler nedeniyle ihracat yapmak zorlaşıyor.
Elektrik, doğalgaz, su, nakliye maliyeti üzere pek çok evrede maliyet çok farklı ve maliyetler de giderek artıyor. Ayrıyeten son etap olan perakende evresinde kiralar ve işçi maliyetleri yüksek. Burada kayıt dışılık da kelam konusu olduğunda mevcut firmalar için rekabet büyük bir sorun oluşturuyor.” dedi. Coşkun, “Bizim yaşadığımız talep bazlı enflasyon değil, girdi kaynaklı enflasyon. Kur artınca et ve süt fiyatı artıyor.
Yem üretimimiz arttı, lakin yem ham unsurlarının hala yüzde 50’sini ithal ediyoruz. Makro ekonomik yapıdan ötürü kur değişkenlik gösterebiliyor. Nakliyede kullandığımız petrolü, fabrikada kullandığımız elektrik ve doğalgazı ithal ediyoruz. Bunlar etkileyemediğiniz ögeler. Maliyet kaynaklı bir enflasyon yaşıyoruz. Enflasyonu yaşadığımız sürece, besin fiyatları bu türlü gidecektir.”
“Tarımda verimlilik/üretim artışı önceliğimiz olmalı”
İklim değişikliği ve kuraklık nedeniyle tarım bölümünün değer kazandığının altını çizen TGDF Lider Vekili Coşkun, tarım dalının selektif kredilerle desteklenmesinin kıymetine dikkat çekti. Coşkun, “Dünyanın her yerinde tarım ve besin savunma kadar stratejik bir daldır. Tarım dalında finansmana erişimi artırmak gerekiyor. Yalnızca KOBİ değil büyük firmalar bile krediye erişimde zahmet çekebiliyor. Elbette her dal isteyebilir, lakin tarım kesimi öncelikli olmalıdır” halinde konuştu.
“Taklit ve tağşiş için bilim konseyi kurulmalı”
Fiyatların arttığı periyotta besin güvenliğinin halk sıhhati açısından ehemmiyet kazandığına dikkat çeken Coşkun, “Taklit ve tağşiş ile katiyen uğraş edilmesi gerekiyor. Tarım ve Orman Bakanlığı Besin Denetim Genel Müdürlüğü var, ellerinden geleni de yapıyorlar. Lakin Avrupa’da olduğu üzere Türkiye’de de bunu sağlayacak bağımsız bir düzenleyici otoritenin, Rekabet Konseyi üzere bir kurumun, bir bilim konseyinin olması gerekiyor. Besin Denetim Genel Müdürlüğü’nün güçlendirilip bu türlü bir yapı oluşturulmasına muhtaçlık var. TGDF ve SETBİR olarak üzerimize düşeni yapmaya hazırız. Bizim için en büyük rekabet kayıt dışılıkta var. Mevzuya yalnızca vergi açısından değil, tıpkı vakitte hijyen ve insan sıhhati açısından bakıyoruz.”
