Emre ERGÜL
Hamas akınları ve akabinde başlayan İsrail’in Gazze operasyonları yarın birinci ayını dolduracak. 7 Ekim’den bu yana 3 bin 760’ı çocuk, 9 bin 770 Filistinli hayatını kaybetti.
Eski İsrail Başbakanı Naftali Bennett, dün “Dünya kamuoyu artık bizimle değil” diyerek İsrail’in sivil katliamını eleştirirken; dünya basınından da ekonomik ikazlar yağıyor. İsrail-Hamas Savaşı’nın global iktisada 1 trilyon dolara yakın ziyan verebileceğine dikkat çekilen raporların akabinde artık de savaşın Avrupa iktisadını nasıl vuracağına dair yayınlar başladı.
İlk ihtar Goldman Sachs’tan geldi. Amerikan yatırım bankasına nazaran, “enerji fiyatlarındaki baskılar denetim altına alınmadıkça İsrail-Hamas savaşının Euro Bölgesi’ndeki ekonomik büyüme ve enflasyon üzerinde kıymetli bir tesiri olabilir.”
Europe Economics isimli think tank’ten analist Katya Vashkinskaya da yayınladığı araştırma notunda, “devam eden düşmanlıkların düşük bölgesel ticaret, sıkı finansal şartlar, yüksek güç fiyatları ve düşük tüketici itimadı yoluyla Avrupa ekonomilerini etkileyebileceğini” vurguladı. CNBC Televizyonu da bu iki uyarıyı, “Savaşın Avrupa iktisadı üzerindeki büyük etkileri” diye manşete çekti.
TV’ye konuşan Vashkinskaya, tansiyonların Avrupa iktisadına yayılmasının en değerli ve potansiyel olarak tesirli yolunun petrol ve gaz piyasaları olduğunu söyledi: “Mevcut çatışmanın başlamasından bu yana emtia piyasalarında volatilite arttı; Brent ham petrolü ve Avrupa doğalgaz fiyatları sırasıyla yüzde 9 ve yüzde 34 civarında doruğa ulaştı.”
Goldman Sachs’ın emtia takımı de petrol arz şokunun ciddiyetine bağlı olarak petrol fiyatlarının taban çizgisinin yüzde 5 ile yüzde 20 üzerinde artabileceği bir dizi aşağı istikametli senaryoya dikkat çekerken; Vashkinskaya artışları şöyle kıymetlendirdi: “Petrol fiyatlarındaki kalıcı yüzde 10’luk artış, ekseriyetle Euro Bölgesi’nin gerçek GSYH’sini bir yıl sonra yaklaşık yüzde 0.2 oranında azaltır ve tüketici fiyatlarını bu müddet içinde neredeyse 0.3 puan artırır. Misal tesirler Birleşik Krallık’ta da gözlemlendi.
Ancak, sürüklenmenin ortaya çıkması için petrol fiyatlarının istikrarlı bir formda yüksek kalması gerekiyor ki bu aslında kuşkulu bir durum. Brent ham petrol fiyatı ekim ayı sonunda neredeyse çatışma öncesi düzeylere geri döndü.”
Petrol fiyatları, Hamas’ın 7 Ekim’de İsrail’e hücum başlatmasından bu yana dalgalı seyrediyor. Dünya Bankası da yaptığı üç aylık güncellemede, çatışmanın tırmanması halinde ham petrol fiyatlarının varil başına 150 doların üzerine çıkabileceği konusunda uyardı.
CNBC’ye nazaran, gaz fiyatlarındaki gelişmeler, İsrail gaz alanlarından global LNG ihracatındaki düşüşten kaynaklanan fiyat artışı ve mevcut gaz piyasasının olumsuz arz şoklarına daha az reaksiyon vermesi nedeniyle daha önemli bir zorluk teşkil ediyor.
Vashkinskaya da kendi emtia grubunun “102-200 euro/MWh aralığında bir arz senaryosu durumunda Avrupa doğalgaz fiyatlarında kıymetli bir artışa işaret etse de, siyaset yansısının mevcut güç maliyetini devam ettirme yahut evvelki güç maliyetini yine başlatma istikametinde olacağına inandığını” belirtti.
FT: Dünya petrolünün % 33’ü bölgede üretildi
İngiliz Financial Times gazetesi de Gazze SavaşıAvrupa iktisadı ortasındaki bağı “Savaşın sonuçları olacak” diye manşete taşıdı.
“Bölge açık orta dünyanın en değerli güç üreticisi” diye başlayan FT’nin haberi şöyle devam ediyor: “2023 Dünya Güç İstatistiksel İncelemesi’ne nazaran bölge, global rezervlerin yüzde 48’ini içeriyor ve 2022’de dünya petrolünün yüzde 33’ünü üretti.
ABD Güç Bilgi Yönetimi, 2018’de dünya petrol arzının 5’te 1’ini Körfez’in tabanındaki Hürmüz Boğazı’ndan geçirdi. Burası global güç arzının tıkanma noktasıdır. Dünya Bankası geçmiş güç şoklarının kıymetli ölçüde maliyetli olduğunu da belirtiyor.
Irak’ın 1990’da Kuveyt’i işgal etmesi, üç ay sonra ortalama petrol fiyatlarını yüzde 105 artırdı. 1973-74 Arap petrol ambargosu yüzde 52, 1978 İran ihtilali ise yüzde 48 yükseltti.” “Şu ana kadar Hamas’ın İsrail’e yönelik akınları ve Gazze’deki savaşın petrol fiyatları üzerindeki tesiri ölçülü oldu. Gerçek manada, eylül ayında petrol fiyatları 1970’ten bu yana ortalamalarına yakındı.
Toplamda şu ana kadar pek dramatik bir gelişme görülmedi. Rapor ayrıyeten, 1970’lerden bu yana petrolün değerinin azaldığını ve petrol piyasalarının daha az kırılgan hale geldiğini ekliyor: Global üretimdeki petrol yoğunluğu o vakitten bu yana yüzde 60’a yakın azaldı; arz kaynakları da çeşitlendi; stratejik rezervler daha büyük; ve Milletlerarası Güç Ajansı’nın kurulması uyumu geliştirdi.”
BoE Lideri: Güç fiyatları için bir risk
İngiltere Merkez Bankası (BoE) Lideri Andrew Bailey, Gazze çatışmalarının güç piyasaları üzerindeki zincirleme tesirlerinin merkez bankasının enflasyonu dizginleme gayretleri için potansiyel bir risk oluşturduğunu söyledi: “Şu ana kadar güç fiyatlarında besbelli bir artış görmediğimizi söyleyebilirim ve bu katiyen güzel. Lakin bu bir risk. İleriye dönük bir risk olduğu açık.”
GAZZE’DEN NOTLAR
-Katoliklerin manevî önderi ve VatikanDevlet Lideri Papa Franciscus, “Filistin ve İsrail’deki devam eden önemli durumu düşündüğünü” belirterek, İsrail idaresine ateşkes davetinde bulundu.
– İran’dan Mossad açıklaması… İran ile Afganistan’daki Taliban idaresi istihbarat ünitelerinin ortak çalışmasıyla, iki ülke ortasındaki dağlık bölgede, İran’a İHA saldırısı düzenleme hazırladığında olan ve Mossad casusu olduğu öne sürülen 3 kişinin yakalandığı bildirildi.
-Gazze’deki Filistin hükümeti, İsrail’in ağır atak altında tuttuğu Gazze Şeridi’nde medya mensuplarının hayatlarının korunması ve vefatlarından İsrail’in sorumlu tutulması davetinde bulundu.
-The Wall Street Journal (WSJ) gazetesi, ABD ve İsrail’in, Gazze’ye ait uzun vadeli planlarda görüş ayrılığı yaşadığını öne sürdü. İsrail’i destekleyen ABD’nin İran, Rusya ve Çin’e karşı “müttefiklerini” bir ortada tutmayı amaçladığı kaydedilen haberde, ABD Lideri Joe Biden’ın “kendi partisinden yükselen eleştirel seslerin” akabinde siyaset değiştirdiğine dikkat çekildi.
– İsrailli çok sağcı Miras Bakanı Eliyahu, abluka altındaki Gazze Şeridi’ne nükleer bomba atılmasının olasılıklardan biri olduğunu söyledi. İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu’nun Eliyahu’yu süresiz olarak kabine toplantılarından uzaklaştırdığı bildirildi.
