Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı internet sitesinde yayımlanan rapora nazaran, 6 Şubat’taki Kahramanmaraş merkezli sarsıntılardan etkilenen 11 vilayette yapılan hasar tespit çalışmalarında, 22 Ocak 2024 prestijiyle 2 milyon 258 bin 622 binadan, 39 bin 361’inin yıkılmış, 21 bin 191’inin acil yıkılacak, 202 bin 571’inin ağır hasarlı, 43 bin 344’ünün orta hasarlı ve 1 milyon 952 bin 155’inin ise az hasarlı yahut hasarsız olduğu saptandı.
Afet bölgesinde öncelik barınmaya verildi
Depremin birinci anından itibaren acil müdahale kapsamında devletin bütün imkanları seferber edildi. Bu kapsamda, Anayasa’nın ilgili unsuruna dayanılarak Cumhurbaşkanı Kararı ile sarsıntılardan etkilenen Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa’da 8 Şubat 2023’te üç ay müddetle Harikulâde Hal (OHAL), 23 Mart 2023’te de Elazığ’da ve Sivas’ın Gürün ilçesinde zorlayan sebep ilan edildi. Daha sonra Bingöl, Kayseri, Mardin, Tunceli, Niğde ve Batman vilayetlerinin de afet bölgesi olmasına karar verildi.
Afet bölgesinde barınma muhtaçlığının karşılanması öncelikli görülmüş, birinci basamakta süreksiz barınma gereksinimi büsbütün karşılanırken kalıcı konutların üretimine ait çalışmalar sürat verildi.
Bölgenin ekonomik olarak tekrar ayağa kaldırılması kapsamında, sanayi sitelerinin ve sanayi bölgelerinin altyapı yatırımlarına başlanmış, bölgede faaliyet gösteren işletmeler için borç ertelemesi, yatırım takviye paketleri verilmesi üzere önlemler alındı. Tarımla uğraşan kesim için hayvancılık ve yem dayanakları üzere tedbirler uygulamaya konuldu.
2024 Yılı Merkezi İdare Bütçesinin yüzde 9,3’ü sarsıntı bölgesine ayrıldı
Bölgede kamu kurum ve kuruluşlarının acil yardım, düzgünleştirme ve tekrar inşa faaliyetlerini etkin yürütebilmesi için 2023 mali yılında Merkezi İdare Bütçesinden yaklaşık 761,7 milyar lira ödenek tahsis edildi.
Bu kapsamda, öncelikli gereksinimlerin vakit kaybetmeden karşılanması için AFAD başta olmak üzere ilgili kamu kurumlarına 221 milyar lira kaynak tahsis edildi. Buna ek olarak, zelzele hasarlarının giderilmesi hedefiyle 23 Temmuz 2023’te yayımlanan 2023 Yılı Merkezi İdare Bütçe Kanunu ile Bağlı Cetvellerinde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun çerçevesinde 540 milyar lira fiyatında ek bütçe tahsisi gerçekleştirildi.
AFAD bütçesine 198 milyar lira ödenek aktarıldı
Ayrıca, bütçe kalemleri ortasında sağlanan tasarrufla 198 milyar lira ödenek sarsıntının yol açtığı gereksinimlerin karşılanması için AFAD bütçesine aktarıldı. Böylece, geçen yıl toplam 959,7 milyar lira kaynak, sarsıntı bölgesindeki çalışmalar için tahsis edildi. Bağış hesaplarıyla birlikte, bütün kamu kurumlarının geçen yıl zelzele harcamaları için tahsis ettiği kaynağın büyüklüğü 1 trilyon 139,7 milyar liraya ulaştı.
Ayrılan kaynak bütçenin yüzde 9,3’üne denk geliyor
Öte yandan, zelzeleye ait harcamaları finanse etmek üzere 2024 yılı Merkezi İdare Bütçesinden 1 trilyon liranın üzerinde kaynak ayrıldı. Bu fiyat, 2024 Yılı Merkezi İdare Bütçesinin yüzde 9,3’üne karşılık geliyor.
Son olarak afetlere karşı dirençliliğin artırılması ve sarsıntı bölgesinin uygunlaştırılması, 1 Kasım 2023 tarihinde yayımlanan 2024-2028 periyodunu kapsayan 12. Kalkınma Planının ana odaklarından biri oldu.
Bu kapsamda, sanayi, lojistik ve ulaştırma, sıhhat, kültür, tarım, bilgi ve irtibat teknolojileri ile bayan, çocuk, aile, toplumsal hizmetler ve toplumsal yardımlar üzere birçok bölümde afetlere karşı dirençliliğin artırılması ve zelzele bölgesindeki hasarın giderilmesine yönelik siyasetlere yer verildi.
Maliyeti 103,6 milyar dolar olarak açıklanmıştı
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı tarafından hazırlanan Kahramanmaraş ve Hatay Sarsıntıları Raporu’na nazaran, zelzelenin Türkiye iktisadı üzerindeki toplam yükü içerisinde en değerli bileşenini yüzde 54,9 oranıyla konut hasarı oluşturdu. kelam konusunu nakdî pahası 1 trilyon 73 milyar lira, yaklaşık 57 milyar dolar olarak hesaplandı. İkinci yüklü hasar kalemi ise kamu altyapısı ve hizmet binalarındaki yıkımdan oluştu. Maliyet içindeki hissesi 242,5 milyar lira yaklaşık 13 milyar dolar olarak iddia edildi.
Konut hariç özel kesim hasarı 222,4 milyar lira, yaklaşık 11,8 milyar dolar olarak hesaplandı. Bu kalem içerisinde imalat sanayii, güç, haberleşme, turizm, sıhhat ve eğitim bölümleri, küçük esnaf ile ibadethanelere ait hasar yer aldı.
Sigortacılık dalı kayıpları ve esnafın gelir kayıpları ile makroekonomik tesirler dikkate
alındığında, zelzelenin yol açtığı felaketin Türkiye iktisadı üzerindeki toplam yükünün yaklaşık
2 trilyon lira yaklaşık 103,6 milyar dolar olarak kestirim edildi.
Bu büyüklüğün 2023 yılı ulusal gelirinin yaklaşık yüzde 9’una ulaşabileceği öngörüldü.
