Tethys Trans-Eurasian Gateway Platformun kurucusu ve İdare Konseyi Lideri Prof. Dr. Leyla Keser Berber husus hakkında şu açıklamalarda bulundu:
Bu değerli ittifak ve teşebbüs hakkında kısaca bilgi verebilir misiniz?
Tethys, 9 Şubat tarihi itibariyle GBA’in üyesi oldu. GBA evvel gelen milletlerarası kuruluşları, STK’ları, sanayi aktörlerini, akademisyenleri ve devletleri bir ortaya getiren kamusal&özel bir işbirliği platformudur.
Tethys, bu üyeliği Türkiye ve başka bölgelerde sürdürülebilir kritik hammadde ve madencilik uygulamalarını ve yeşil güç geçişini ihtilal niteliğinde değiştirmeye yönelik kıymetli bir adım olarak kıymetlendirmektedir. Tethys; kritik hammadde ve madencilik dallarını çağdaş teknoloji, stratejik teknolojiler (uzay savunma dahil), etraf ve yenilenebilir güç teşebbüsleriyle birleştirmeyi amaçlayan ve sürdürülebilir bir hammadde tedarik zincirinin sağlıklı devamlılığı için kurulmuş çok disiplinli ve çok paydaşlı bir platformdur. Tethys, Türkiye’nin güçlü mineral kaynaklarının kıymetini artırarak ülkenin ekonomik duruşunu güçlendirmeyi ve jeopolitik gücünü kullanarak geniş bir coğrafyayı etkilemeyi hedeflemektedir. Tethys, Türkiye’nin global tedarik zincirindeki rolünü kritik hammadde ihracatından bedeli artırılmış eserler üreterek yükseltmekle kalmayıp, tıpkı vakitte sürdürülebilir madencilik uygulamalarını ve etraf idaresini teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
GBA’e katılarak Tethys, yeşil güç geçişinin kritik gereksinimlerini sürdürülebilir kritik hammadde yoluyla ele almak için ön saflarda yer alacaktır. Bu işbirliği, kritik hammadde kesiminde çevresel müdafaaya, ekonomik dönüşüme ve teknolojik yeniliğe olan bağlılığımızı sergilemektedir.
Bu ittifakın doğurabileceği yararlar hakkında bilgi verebilir misiniz?
GBA üyeliğinin Tethys açısından ehemmiyeti şudur: Tethys, “EV Batarya”, “Batarya Pasaportu” üzere kavram ve mevzulara ait alınan küresel siyasetlerin, kararların, tartışmaların ve bu çerçevede uygulanacak memleketler arası standartların her basamağında yer alacak bu oluşumun çalışma kümelerinin faal üyesi olacaktır.
Tabir caizse pak güce dayalı 2. sanayi ihtilalinin başlangıcından itibaren oluşturulan küresel siyasetlerin ve bu siyasetlerin ana kavramlarının belirlenme sürecinde atılan tohumlarda hissesi olacaktır. Natürel ki bu dönüşüm süreci, birkaç yıllık değil onlarca yıl sürecek çalışmalarla oluşacak kavramlar ve üst siyasetlere dayalı devam edecek yüzlerce yıllık bir ekosistemin temelli değişimin daha başlangıcıdır. Gerek mevzuat gerek uygulama ve standartlara taraf vermek açısından GBA işbirliğini çok kritik ve değerli buluyoruz. Bu gayeyle GBA tarafından ilan edilen ikinci dalga pilot projeler ve çalışma kümelerine faal olarak katılmayı planlıyoruz.
GBA’in üyeleri kimlerdir?
GBA çok disiplinli ve çok paydaşlı bir yapı. Bu özelliği Tethys’i oluşturan temel unsurlarla kesişiyor. GBA’nin seçkin ve seçilme asılları hayli uzun süren bir süreç sonucu kabul edilen 150 üyesi ortasında Tesla, BMW, Volvo, Volkswagen, Hyundai, Renault, Microsoft, Siemens, Samsung, LG Energy Solution, London Metal Borsası, BASF, BP, Glencore, RioTinto, World Bank, OECD, EBRD,UNICEF üzere dev küresel şirketler, memleketler arası kurum ve kuruluşlar ve saygın akademik yapılar mevcuttur. Bu çeşitlilik de bizleri heyecanlandıran başka bir özelliği GBA’in.
Hangi çalışma kümeleri var? Tethys bunlardan hangisinde yer alıyor?
Batarya ID, Çevresel Indikatörler, Toplumsal & Yönetişim İndikatörleri, İzleme & Takip (Monitoring & Follow-Up)”, “Rehberlik Kursu (Guide Course)”, Kritik Mineraller Çalışma Kümesi olmak üzere 6 çalışma kümesi mevcut. Tethys uzmanlığına istinaden bu çalışma kümelerinden Kritik Mineraller Çalışma Kümesi ile İzleme & Takip Çalışma Kümesinde yer alacaktır.
GBA nedir? Ne vakit kuruldu?
GBA, 2022’de Belçika’da bağımsız kar hedefi gütmeyen dernek olarak kuruldu ve artık sorumlu madencilikten bataryanın geri dönüşümüne kadar, küresel batarya kıymet zincirini ve daha geniş ekosistemi temsil eden önde gelen akademik, kamu ve sivil toplum kuruluşlarından da oluşan 150’den fazla üyeyi içermektedir.
GBA, 2022’de Dünya Ekonomik Forumu’nda, bataryaların yeşil geçişe güç sağlamada hayati ehemmiyete sahip olacağı ve bataryaların tıpkı vakitte batarya karbon ayak izi, çocuk personelliği ve insan hakları problemleri da dahil olmak üzere paha zinciri boyunca değerli toplumsal ve çevresel riskler ve tesirlerle ilişkilendirildiği ikili farkındalık üzerine kurulmuştur.
Alanındaki en büyük çok paydaşlı kuruluş olan GBA, WEF, UNICEF, Avrasya Kaynakları Kümesi, BMW ve Tesla dahil olmak üzere yaklaşık 110 ulusal hükümet, sanayi aktörü ve STK’dan oluşuyor ve bu sıkıntılardan kimilerini çözmek için çalışıyor.
GBA, her bataryaya bir kimlik kazandıracak ve tüm ömür döngüsü boyunca değerli bilgileri kaydetmek için bataryanın dijital ikizi olarak hareket edecek bir ‘Batarya Pasaportu’ geliştirmektedir. Batarya Pasaportu son kullanıcılara, sürdürülebilir bir bataryanın kapsamlı tarifine dayalı olarak materyal kaynağı, kimyasal yapısı, üretim geçmişi ve ayrıyeten geçerli ESG ve ömür döngüsü ihtiyaçları hakkında kıymetli bilgiler sağlayacaktır. Bu teknik datalar, madencilik şirketleri, rafineriler, hücre üreticileri, modül üreticileri, batarya üreticileri, otomotiv OEM’leri ve geri dönüşümcüler dahil olmak üzere kıymet zinciri paydaşlarından toplanacaktır.
GBA’in Batarya Pasaportu, ilgili performans göstergelerini belirleyerek ve batarya performansını bu göstergelere nazaran izleyip doğrulayarak, bedel zinciri boyunca daha fazla şeffaflık yaratacak ve kaynak verimliliğini, kullanım ömrünün uzatılmasını, inançlı ikinci kullanımı ve daha güçlü batarya geri dönüşümünü kolaylaştıracaktır.
Batarya üretiminin başlamasıyla birlikte ortaya çıkan tasalar; çevresel sürdürülebilirlik, karbon ayak izi ve hammaddelerin çıkarıldığı personel haklarına odaklanmaktadır. Tüm lityum iyon batarya zincirinin yılda %30’un üzerinde büyüyerek 2030 yılına kadar 400 milyar doların üzerinde bir pahaya ulaşması bekleniyor. Lakin bu noktada muvaffakiyet, hükümetlerin (kuralların belirlenmesi, izlenmesi ve uygulanması), sanayinin (uygulama ve tedarikçilerinin ve ortaklarının uymasını talep etme) ve sivil toplumun (savunuculuk) dayanağını gerektirmektedir. Konsept olarak 2023 yılında ortaya atılan Batarya Pasaportu uygulamaları bu yılın başında başlatılmıştır. AB, batarya pasaportunu 2027 yılı başlarından itibaren zarurî kılacaktır.
Kritik minerallerin ve hasebiyle batarya materyallerini sorumlu bir biçimde tedarik edilmesi neden değerli?
Bir sanayi ve toplum olarak hepimiz için kritik mecburilik, kitlesel KONUT geçişine güç verecek kritik mineralleri sorumlu bir biçimde tedarik etmenin ve bunların paha zinciri boyunca tekrar sorumlu bir formda kullanılmasını sağlamanın kıymetini anlamaktır. GBA’in batarya pasaportu üzere teşebbüslerin kritik rolü burada karşımıza çıkmaktadır. Bölümde faaliyet gösteren batarya gereci tedarikçisi ve üreticisi şirketler incelendiğinde, sorumlu kaynak kullanımı ve üretimi ile bataryaların ve bileşen gereçlerinin üretiminde daha yüksek sosyo-çevresel standartların sağlanması gereksinimine yönelik bir farkındalığın geliştiği söylenebilir. Bununla birlikte, sürdürülebilir batarya paha zincirleri oluşturmak için, bataryaların çevresel, toplumsal ve yönetişim (ESG) uyumluluğunu ve gereç kaynağını izlemek için sağlam düzeneklere da muhtaçlık vardır.
GBA’nın batarya pasaportunun değerli bir rol oynayabileceği yer burasıdır. Pasaport, mineral kaynağı, üretim geçmişi ve ömür döngüsü boyunca sürdürülebilirlik performansı hakkında kapsamlı bilgiler içeren fizikî bir bataryanın dijital ikizini oluşturur. Bu, GBA tarafından yayınlanan kılavuz unsurlara uygun olarak batarya karbon ayak izi ve çocuk personelliği ve insan hakları performansı üzere faktörleri kapsar.
Batarya pasaportu konsepti, 2023 yılında Dünya Ekonomik Forumu’nun Yıllık Toplantısında GBA tarafından tanıtıldı.
Pasaport; üreticilerin, düzenleyicilerin ve tüketicilerin bataryaların ESG kriterlerini karşıladığını doğrulamasına ve döngüsel iktisat prensiplerini desteklemesine imkan tanıyacaktır. Bu nedenle, dijital teknolojiden ve çok paydaşlı iş birliğinden yararlanarak, batarya pasaportu batarya ticareti yapma formumuzu değiştirebilir ve sürdürülebilirliğin sanayinin merkezinde olduğu bir gelecek yaratabilir.
Pasaportların değerini kabul eden Avrupa Birliği, 2027’nin başlarından itibaren batarya pasaportunu mecburî bir gereklilik haline getirecektir. AB’nin ötesinde, öteki bölgeler de, örneğin Çin ve Amerika Birleşik Devletleri’nde, şeffaflığın ve batarya pasaportlarının değerini kabul etmektedir.
Başarı için çok paydaşlı fikir birliği gerekiyor
Batarya pasaportlarının başarılı bir biçimde uygulanması ve sürdürülebilir batarya paha zincirlerinin oluşturulması, tüm paydaşların ortak gayretlerini gerektirir. Bu nedenle GBA, hükümet, akademi, sivil toplum ve sanayinin tüm segmentlerinden gelen paydaşlardan oluşmaktadır.
GBA çok paydaşlı fikir birliği oluşturma süreçleri aracılığıyla, bataryalar için temel sürdürülebilirlik performans göstergeleriyle ilgili olarak tüm paydaşlardan gelen beklentileri sistematik olarak entegre eder, düzenleyici gereklilikler, mevcut standartlar üzerine inşa eder ve sürdürülebilir, sorumlu ve döngüsel batarya paha zincirleri için GBA vizyonuyla ortadaki boşluğu doldurur. GBA 2022’de batarya karbon ayak izi, çocuk personelliği ve insan hakları performansıyla ilgili birinci göstergelerin yayınlanması ve batarya pasaport uygulamasının akabinde sürdürülebilirlik göstergesi çerçevesini daha da geliştiriyor.
GBA eşsiz bir ortaya getirme gücünden yararlanarak, karşılaştırılabilir kriterler elde etmek ve global olarak daha sürdürülebilir bedel zincirlerini teşvik etmek için global olarak uyumlu hale getirilmiş sürdürülebilirlik göstergelerini etkin olarak savunuyor ve tüm ilgili kuruluşları bu eforlara katılmaya davet ediyor.
İlk olarak, devletler sorumlu kaynak kullanımını ve sürdürülebilir uygulamaları teşvik eden düzenlemelerin ve standartların belirlenmesinde çok kıymetli bir rol oynamaktadır. Devletler mali dayanak sağlayabilir, uygun siyaset çerçeveleri oluşturabilir ve çevresel ve toplumsal standartlara ahengi sağlayabilirler.
En değerlisi, sanayi oyuncuları şeffaf tedarik zincirlerine bağlı kalmalı, olumsuz çevresel ve toplumsal tesirleri azaltmalı, karbon ayak izlerini azaltmalı ve emekçilerin ve toplulukların refahına öncelik vermelidir.
Bu durum ortakların, birlikte iş yapmanın bir şartı olarak sorumlu kaynak kullanımı şartlarına uymayı kabul etmelerini de içerir. Şirketlerin sorumlu maden üretimi ve tedariki ile uğraşması, batarya üretiminde güç verimliliğini ve karbon ayak izini düzgünleştiren teknolojilere yatırım yapması ve bataryalar için geri dönüşüm ve ikinci ömür uygulamalarını teşvik etmesi çok değerlidir. Bunu yaparken, sanayi önderleri diğerlerinin izlemesi için bir örnek oluşturabilir ve batarya sanayisinin genel dönüşümüne katkıda bulunabilir.
Sivil toplum kuruluşları, sorumlu kaynak kullanımı ve sürdürülebilirlik standartlarını savunabilir, batarya üretiminin çevresel ve toplumsal tesirleri konusunda farkındalık yaratabilir ve şeffaflığı ve hesap verebilirliği teşvik eden teşebbüsleri destekleyebilir.
GBA’in Kuruluş münasebeti ve vizyonu nedir?
GBA’nın kurucu üyeleri, bu zorlukların tesirli bir halde ele alınmasının, meselelerin kök nedenlerinin tek başına rastgele bir aktör yahut paydaş kümesi tarafından çözülemeyecek kadar karmaşık olduğu göz önüne alındığında, bedel zinciri boyunca çok paydaşlı iş birliği ve kolektif aksiyonu gerektireceği sonucuna vardı. GBA’nın vizyonu, 2030’a kadar döngüsel, sorumlu ve adil bir batarya bedel zinciri geliştirmektir.
GBA’i karakterize eden Unsurlar hakkında bilgi verebilir misiniz?
Tüm GBA üyeleri, İttifak’ın paylaşılan vizyonunu operasyonelleştirmeyi amaçlayan GBA’nın 10 Kılavuz Unsuruna bağlı kalmayı taahhüt etmiştir:
Paris Mutabakatı’nı gerçekleştirmek için değerli bir itici güç olarak döngüsel bir batarya bedel zinciri oluşturun:
- Bataryaların birinci kullanımlarında üretkenliği en üst seviyeye çıkarın
- Üretken ve inançlı ikinci bir hayat kullanımını sağlayın
- Batarya gereçlerinin döngüsel geri kazanımını sağlayın
Değer zincirinde düşük karbon iktisadı kurun, yeni işler yaratın ve ekonomik kıymete ek katkıda bulunun:
- Sera gazı emisyonlarını açıklayın ve kademeli olarak azaltın
- Enerji verimliliği tedbirlerini önceliklendirin ve mümkün olduğunda güç ve ısı kaynağı olarak yenilenebilir gücün kullanımını değerli ölçüde artırın
- Gelişmekte olan ülkeler üzerinde odaklanarak, batarya takviyeli yenilenebilir güç entegrasyonunu ve erişimini teşvik edin
- Yüksek kaliteli iş yaratımını ve maharet gelişimini destekleyin
BM Sürdürülebilir Kalkınma Maksatları ile tutarlıolarak insan haklarının ve ekonomik gelişimin korunması:
- Çocuk ve zorla çalıştırmanın derhal ve ivedilikle ortadan kaldırılması, toplulukların güçlendirilmesi ve paha zinciri tarafından istihdam edilenlerin insan haklarına hürmet gösterilmesi
- Kamu sıhhatinin ve etrafın korunmasını teşvik etmek, kıymet zincirindeki kirlilikten kaynaklanan tesirin en aza indirilmesi ve giderilmesi
- Sorumlu ticaret ve yolsuzlukla çaba uygulamalarını, lokal bedel yaratımını ve ekonomik çeşitliliği desteklenmesi
GBA’in yaklaşım ve ideolojisi hakkında bilgi verebilir misiniz?
Sürdürülebilir batarya bedel zincirlerini ölçeklendirmenin ön şartı, birinci olarak sürdürülebilir ve sorumlu bir batarya paha zinciri manasına gelenin ortak bir anlayışını ve ortak bir tarifini yaratmaktır. Bu, madenden başlayarak geri dönüşüme ve batarya ömrünün sonuna kadar paha zinciri boyunca tüm değerli riskleri ve tesirleri dikkate alır. Batarya paha zincirleri son derece karmaşık ve çoklukla opaktır, bu yüzden GBA üyeleri, bu tesirlerle ilgilenmenin birinci adımı olarak paha zincirlerine şeffaflık getirme sorumluluğunu kabul eder.
GBA’in yönetişim yapısı nasıldır?
GBA, 2022’den bu yana Belçika’da bağımsız birçok paydaşlı teşebbüs olarak kar gayesi gütmeyen bir tertip olarak kurulmuştur. GBA’nın ana yönetişim düzeneği, İdare Konseyidir ki bu şuranın toplam 20 koltuğu vardır, bunların 10’u kurumsal olmayan üyelere ve 10’u kurumsal üyelere ayrılmıştır. Tüm konsey üyelerinin eşit oy hakkı vardır. Küresel Batarya İttifakı üyeleri, Her Yıl Genel Konsey sırasında iki yılda bir idare şurasını seçer. Kasım2022’de, üyeler 2023-2024 periyodu için yeni bir idare şurası seçti. İdare şurası lideri ve lider yardımcısı, idare konseyi tarafından seçilir ve GBA Tüzüğü’ne nazaran bir yıl müddetle vazife yapar.
Karar alma düzeneği nasıl işlemektedir?
İnsanların nasıl karar verdikleri, birlikte ne yaptıkları için “belirleyici”dir. GBA bunun için Sistemik Konsensüsü kullanır. Sistemik Konsensüs, güçlü tahliller bulmakta kanıtlanmış çağdaş bir iştirakçi karar alma tekniğidir. Bu, direnci pragmatik bir biçimde yenilik için bir kaynak olarak kullanır. Sonuç olarak, değişim ve gerekli takibi için sorumluluk herkes tarafından hissedilir, bu da kararların nitekim uygulandığı manasına gelir.
Batarya pasaportu alanındaki düzenlemeler nelerdir?
Başta Avrupa Kurulu, ve akabinde ABD ve Kanada bataryaların hayat döngüleri boyunca küresel pazardaki güvenliğini ve sürdürülebilirliğini sağlamak gayesiyle çalışmalar yaparak mevzuat oluşturmaya başlamıştır. Mesela Türkiye’nin en büyük ekonomik ortağı AB yeni bir Batarya Regülasyonu yayımlamış ve bu düzenlemenin bir sonucu olarak da, bundan bir yıl sonra, her üretim tesisinin karbon ayak izi üçüncü taraflarca doğrulanmalı ve çevrimiçi olarak kamuya açık olması gerektiğini karar altına almıştır.
Ancak bu daha büyük bir sürecin yalnızca başlangıcıdır. Ana amaç küresel Batarya Pasaportudur: 2026 yılına kadar AB pazarındaki tüm EV’ler ve endüstriyel bataryalar bu türlü bir dokümana gereksinim duyacaktır.
Her Batarya karbon tesiri, elektrokimyasal performansı ve dayanıklılık sınıflandırması hakkında bilgilerin toplandığı bir QR kodu alacaktır.
Batarya pasaportu ve özellikleri nedir?
GBA 2023 Ocak ayında Davos’ta Dünya Ekonomik Forumu Yıllık Toplantısı’nda dünyanın birinci batarya pasaportu kavram ispatını başlatarak ve batarya karbon ayak izi, çocuk personelliği ve insan haklarına ait due diligence yapabilmek için batarya pasaportu temel kural kitapları üzerine inşa ederek, Küresel Batarya İttifakı muvaffakiyetle yeni bir dizi çalışma kümesi başlattı. Bu kümeler; eco-tasarım, zorla çalıştırma, due diligence, biyoçeşitlilik ve yerli halkların hakları ile ilgili performans beklentilerini tanımlayacak ve daha fazla mevzuyu takip edecektir.
Performans beklentileri, çok paydaşlı bir konsensüs oluşturma sürecinin sonucunu temsil eder ve şirket performansının değerlendirileceği ve derecelendirileceği batarya pasaportu çerçevesinin temellerini oluşturur. Bu, tüketicilere harekete geçirilebilir içgörüler sağlar ve Paris İklim mutabakatı maksatlarının değerli bir itici gücü olarak batarya paha zincirinin sürdürülebilir bir halde ölçeklenmesini takviyeler.
GBA’in bu hedefle yaptığı çalışmalar nelerdir?
GBA, tıpkı vakitte bataryalar için kritik minerallerle ilgili temel darboğazlar, fırsatlar ve âlâ uygulamalar üzerine araştırmalar başlatmıştır. Kritik Mineral Müşavere Kümesi, batarya bedel zinciri boyunca çeşitli bir paydaş setini bir ortaya getirecek ve global, entegre batarya paha zinciri perspektifinden siyaset yapıcılara aksiyon davetleri ile bir bildiri yayınlayacaktır. Bu ortak zorlukları ve fırsatları vurgulayan bir rapor, bildiriye eşlik edecek ve Tethys’inde içinde yer alacağı çalışma kümesi tarafından GBA’nın 2024’ün ikinci çeyreğinde yayınlanacak olan kritik mineraller üzerine angajmanını bilgilendirecek.
Eylem çağrısı
GBA, ilgili paydaşları bu sonraki batarya pasaportu geliştirme evresine GBA’ya katılmaya ve sürdürülebilir batarya bedel zincirlerini ölçeklendirmek için öncelikli aksiyonlar üzerine içgörüler üretmek ve bataryalar için küresel olarak uygulanabilir ana performans beklentilerini geliştirmek için Kritik Mineraller Müracaat Grubu’na katkıda bulunmaya etkin olarak teşvik ediyor. GBA, birebir vakitte mevcut ve yeni üyeleri ikinci dalga batarya pilot projelere katılmaya etkin olarak davet ediyor.
Yeni tarihli kıymetli adımlar
Ekim ve Aralık 2022’de sırasıyla, GBA batarya karbon ayak izini hesaplamak için kapsamlı bir metodoloji sunan Sera Gazı kural kitabını (GHG) ve standartları ile çeşitli çok paydaşlı çalışma kümelerinin iştiraki ve sürdürülebilirlik performansı beklentileri üzerine konsensüs oluşturma sürecinin sonucunu temsil eden Çocuk Personelliği ve İnsan Hakları endekslerini yayınladı.
COP ’28’de, 6 Aralık’ta Ulaşım Günü ile çakışarak, GBA Sera Gazı kural kitabının 2. versiyonunu, kapsamlı bir paydaş danışmanlığı ve kural kitabının sonraki revizyonunu takiben başlattı.
GHG Kural Kitabı, batarya paha zincirinde kilit bir evrak olup, dünya çapındaki paydaşlardan elde edilen bedelli içgörüler yansıtılarak temel iyileştirmeler geçirmiştir. Küresel Batarya İttifakı, 2023 Yazında sanayi uzmanları, etraf örgütleri, hükümetler ve ilgilenen vatandaşlardan geri bildirim almak için GHG Kural Kitabı taslağını kamuoyuna sundu. Taslak İngilizce ve Çince olmak üzere iki lisanda mevcuttu ve kamuoyu görüş alım süreci 20 Haziran2023’ten 30 Eylül 2023’e kadar sürdü. Danışmanlık sürecine iştirak, e-posta, bir çevrimiçi portal, bir başlangıç webinarı ve Brüksel, Pekin ve New York’ta bir dizi atölye ve kamu aktifliği aracılığıyla kolaylaştırıldı.
